Yasin 38. ayet ile kısa bir yorum. Kelimeler ve harfler arasında anlam yolculuğu.
ذَلِكَ تَقْدِيرُ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ وَالشَّمْسُ تَجْرِي لِمُسْتَقَرٍّ لَّهَا
Güneş de bir delildir onlara, akar gider yörüngesinde... O Aziz ve Alîm’in (o üstün kudret sahibinin ve her şeyi bilenin), yaratması böyle olur işte!
Tefsir'den
Âyette en çok dikkat çeken kavramlardan bir tanesi de şüphesiz مستقر (müstakar) kelimesidir. Arapçanın gramer kurallarına göre müstakar kelimesi, mimli masdar (fiile mekân ve zaman anlamı veren kelime) olarak kabul edilir. Kelime yer ismi olarak düşünüldüğünde; iki anlama ulaşılır. Birincisi; Güneş, sabit ve bir düzen içinde istikrarlı, kanunlara bağlı olarak hareket eden bir varlık olarak anlaşılır. İkincisi; Güneş, yaratılış gayesine uygun olarak yörüngesinde devamlı olarak hareket eden bir varlık olarak görülür. Müstakar kelimesi zaman ismi olarak değerlendirildiğine ise; Güneş’in, düzenli hareketleri ile sonuçta varması gereken yere kadar istikrarını koruyan bir varlık olduğu görülür. ‘’Güneşin varacağı yer arşın altıdır’’ hadis-i şerifi de Güneş’in belirlenen bir yere doğru yolculuğuna işaret etmektedir. “Güneş toplanıp dürüldüğü zaman” (Tekvîr :1) ayet-i kerimesi de Güneş’in yolculuğunun sonunu haber vermektedir. Ayrıca tecri fiilinin muzari formda (şimdiki, geniş ve gelecek zaman anlamında) kullanılması, teceddütte yani yenilenmeye, devamlılığa işaret içindir. Bu durumda şu anlamlara ulaşılır: Güneş şu an dönüyor, akıp gidiyor, Güneş’in hareketi dönmek ve akıp gitmektir. Güneş belirlenmiş bir vakte kadar dönmeye, akıp gitmeye devam edecektir.
Fizik Açısından
Bu ayet, indiği zamanın ilminin çok ötesinde bir manaya sahiptir zira Güneş’in sabit olmadığını ve bir yörüngede hareket ettiğini ifade etmektedir. Güneş, Samanyolu gökadasının merkezi etrafında döner ve beraberinde güneş sistemimizdeki gezegenleri, asteroitleri, kuyruklu yıldızları ve diğer nesneleri de götürür. Güneş sistemi saatte ortalama 720.000 kilometre/saat hızla hareket etmektedir. Ancak bu hızda bile Güneş'in Samanyolu çevresinde tam bir tur atması yaklaşık 25 milyon yıl sürer.
Güneş, Samanyolu çevresinde çembere yakın bir yörüngede hareket eden yaklaşık 300 milyar yıldızdan biridir. Gökadamızın merkezinden Güneş'e olan mesafe yaklaşık 26.000 ışık yılıdır (bir ışık yılı ışığın bir yılda aldığı yoldur). Güneş sistemi oluştuğundan beri Güneş Samanyolu merkezi etrafında yaklaşık 20 tur tamamlamıştır. Her yörünge için Güneş yaklaşık 150.000 ışık yılı mesafe kat etmiştir.
Bu kararlı çembersel yörüngede dönerken Güneş’e gökada merkezine doğru bir merkezcil kuvvet etki eder. Bu kuvvetin etkisinde sürekli Samanyolu merkezi etrafında dönmektedir. Bir turunu tamamlamak için geçen süre ve merkeze olan uzaklığı arasındaki ilişki astronomi kural ve kanunları ile belirlenmiştir.
Ayette geçen لِمُسْتَقَرٍّ kelimesi Güneş’in ömrünün sonunda varacağı yere işaret etmektedir. Bu ömür son bilimsel verilere göre 4,6 milyar yıl önce başladı ve yine son bilimsel tahminlere göre yaklaşık 4,5 - 5,5 milyar yıl daha devam edecek sonra içindeki hidrojen ve helyum kaynakları bitince bir beyaz cüceye dönüşecek, diye tahmin edilmektedir. İlahi Kelam bütün bu verileri ve daha ötesini kısa, özlü ve insanı aciz bırakan üslubu ile beyan etmiştir.
Dilbilim Açısından
Kur’an-ı Kerim, öncelikle ilahi kelam olduğundan onun tek bir harfinde, kelimesinde manalar vardır. Kur’an, kâinat kitabını tercüme etmektedir ve ondaki her bir harf, kâinat kitabındaki ilahi sanatlarla, kanunlarla irtibatlıdır. Gerçekte birer sembol olan bu harfler, başka harflerle mantıklı bir dizilim içinde olunca yeni anlamlar kazanmakta veya yeni anlamlara kapı aralamaktadır.
Âyet-i kerimede “limüstakarrin leha” yani “kendi yörüngesinde akar gider” ifadesindeki temel olarak sebep bildiren “لِ” (li) harfi, ilk anlamı dışında da kullanılabilir ve bağlı olduğu kelimeye farklı anlamlar kazandırır. Mesela yönelme bildiren “إلى” (ila) yerine kullanıldığında Güneş’in takdir edilen yere doğru yol aldığı anlaşılır. O yere vardığı zaman vazifesi bittiği için Güneş olma özelliğini de kaybedecek demektir. Bu durumda şu anki haliyle Güneş’in büyük bir nimet olduğu görülür. Yine yönelme anlamında düşünüldüğünde Güneş’in bir sisteme, düzene tabi olduğu akla gelir. Çünkü Güneş sisteminin hareketi, Güneş’in takip ettiği veya yöneldiği başka sistemler ile birlikte bir düzen içinde devam etmektedir. “لِ” (li) harfi bir yerde olmayı ifade eden “في” (fi) manasında olursa, Güneş kendi etrafında dönerek çevresindeki gezegenlerin dağılmasını önlüyor demek olur (Nursi, 25. Söz). Böyle harika kanunlarla bütün sistemleri mükemmel bir şekilde evirip çeviren Allah’ın şanı ne yücedir.
